Μετά από τα τραγικά γεγονότα του 1974, που χάραξαν τη μοίρα του νησιού, και έως το τέλος της ζωής του το 1994, ο Αδαμάντιος Διαμαντής έδωσε ελάχιστες –σημαντικές όμως– μεγάλες συνθέσεις. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται και το έργο Όταν ο Κόσμος της Κύπρου Πρωτάκουσε τα Κακά Μαντάτα. Στη μακρόστενη αυτή σύνθεση αναγνωρίζουμε τα ίδια ακριβώς πρόσωπα που συνθέτουν το μνημειακό του έργο Ο Κόσμος της Κύπρου (βλ. AGLG 457 A-K), δοσμένα τη στιγμή που πληροφορήθηκαν την απρόσμενη και κακή είδηση της εισβολής στο νησί τους ενός ξένου στρατού – ένα γεγονός που θα άλλαζε ριζικά την ιστορική πορεία τόσο της πατρίδας τους όσο και της δικής τους προσωπικής ζωής. Ο κόσμος αυτός που τόσο αγάπησε ο καλλιτέχνης και που ζωγράφισε στον τόπο που γεννήθηκε αποδίδοντας την ψυχική του ισορροπία, απότοκο του απόλυτου και αρμονικού δεσίματός του με τη γη και τις παραδόσεις του, δεν θα ήταν ποτέ πια ο ίδιος.

Στο άκουσμα της αναπάντεχης είδησης, οι άνθρωποι του Κόσμου της Κύπρου πετάγονται τρομαγμένοι από τα καθίσματά τους, εγκαταλείποντας για πάντα τη μακάρια ηρεμία τους. Ακόμη και τα ζώα ξυπνούν τρομαγμένα από τον ήσυχο ύπνο τους. Ο Διαμαντής προσπάθησε στη σύνθεση αυτή να δώσει μια άλλη ερμηνεία των ανθρώπινων χαρακτήρων του. Αποπειράθηκε να δει πώς η καθεμία από τις μορφές του Κόσμου της Κύπρου αντέδρασε στο άκουσμα της αιφνιδιαστικής, οδυνηρής είδησης. Εστιάζοντας στην ανθρώπινη διάσταση, απεικόνισε την πολυμορφία και τις διαβαθμίσεις των ψυχολογικών τους καταστάσεων. Στη στάση και στα πρόσωπά τους καταγράφονται συναισθήματα όπως αυτά της έκπληξης, της απορίας, της αβεβαιότητας, της σύγχυσης, της αγανάκτησης, της αγωνίας, του πόνου και της απελπισίας. Σε κάποια πρόσωπα διαβλέπουμε θάρρος και αποφασιστικότητα αντίστασης, ενώ δεν απουσιάζουν και καταστάσεις παραίτησης, απάθειας, ακόμη και μοιρολατρίας. Ο καλλιτέχνης ξετυλίγει μια κλίμακα αντιφατικών συναισθημάτων αποδίδοντας την ένταση του δράματος αυτών των ανθρώπων που ξαφνικά βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα άγνωστο, απειλητικό μέλλον.

Η οργάνωση της μακρόστενης σύνθεσης εξυπηρετεί απόλυτα το ψυχολογικό της περιεχόμενο. Η τάξη και η ηρεμία που εκπέμπει η ισορροπημένη, συμμετρική δομή του μνημειακού του έργου Ο Κόσμος της Κύπρου παραχωρούν τη θέση τους σε μια άτακτη κίνηση, συνάρτηση ετερόκλητων δυνάμεων, που δημιουργεί αναστάτωση, ανησυχία, ταραχή και ένταση. Το έργο μιλά για το πρόσφατο παρόν, γι’ αυτό και οι μορφές του δεν έχουν τη φασματικότητα αυτών του Κόσμου της Κύπρου, τις οποίες ο καλλιτέχνης απομακρύνει προς το φόντο του πίνακα, αλλά διαγράφονται με ευκρίνεια στο πρώτο πλάνο. Η υδαρής χρωματική ύλη που χρησιμοποίησε για το έργο Ο Κόσμος της Κύπρου γίνεται πιο παχύρρευστη, δημιουργώντας την αίσθηση του όγκου και της μάζας.

Ο Διαμαντής ζωγράφισε το έργο αυτό το 1975, όμως τον απασχολούσε η ιδέα να δημιουργήσει μια σύνθεση με το ίδιο θέμα σε μεγαλύτερες διαστάσεις. Την πρόθεσή του αυτή, να ζωγραφίσει το έργο Όταν ο Κόσμος της Κύπρου Πρωτάκουσε τα Κακά Μαντάτα στο μέγεθος του έργου Ο Κόσμος της Κύπρου, αναφέρει και στο μητρώο των έργων του –που κρατούσε με σχολαστικότητα– δίπλα σε ένα σχέδιο του 1977, στο οποίο απεικονίζονται οι κεντρικές φιγούρες του έργου Όταν ο Κόσμος της Κύπρου Πρωτάκουσε τα Κακά Μαντάτα σε μεγαλύτερο μέγεθος.